Protojerej Jovan Plamenac: Špijuniranje kao opštenarodni pokret
Špijanje kao opštenarodni pokret
Mi Crnogorci, žitelji Crne Gore, cijepamo se po bezbroj šavova: na političkom, duhovnom, kulturološkom, nacionalnom, kriminološkom, sociološkom, medijskom, ideološkom, poslovnom i samo Bog zna kojem sve planu. Izgleda da smo jedinstveni samo u doživljaju da je špijunaža civilizacijsko dostignuće.
„Cjelovito sagledavanje istorijata bezbjednosno-obavještajnih službi u Crnoj Gori se samo djelimično može pratiti kroz institucionalizovane oblike rada u sadašnjem shvatanju ovog pojma“, stoji na zvaničnom sajtu Agencije za nacionalnu bezbjednost (https://www.gov.me/clanak/istorijat-2). Vaninstitucialno špijanje, kao opštenarodni pokret, u Crnoj Gori je poznato od davnina. Na tom korijenu uzraslo je prihvatanje za normalno da tajna policija, kao organ izvršne vlasti, prati građane Crne Gore osumnjičene da su na bilo kojem planu i na bilo koji način protivnici onima koji su na vlasti.
U nedavno vrijeme špijalo se Knjazu (potom Kralju) i glavarima, pa Italijanima, pa drugovima u kožnim mantilima, pa drugovima u „majbasima“… Vaninstitucialno špijanje je institucionalizovano, ali svrha špijanja ostala je ista – dodvoriti se onome na vlasti i njegovom milošću steći novac. Danas je puno vidova nagrađivanja za špijanje: od prava na tezgu na pijaci ili na trafiku, do učešća u podjeli dobiti stečena švercom cigareta i droge.
Crnogorska tajna policija, Agencija za nacionalnu bezbjednost, osnovana je 2005. godine. Godinu dana potom, Crna Gora se odvojila od Srbije. Sve vrijeme nju je kontrolisala Demokratska partija socijalista, oličena u svom neprikosnovenom vođi Milu Đukanoviću. Prvi direktor ANB bio je čuveni Duško Marković, potonji predsjednik Vlade. ANB je naslijedila crnogorsku SDB, Službu državne bezbjednosti, njen način rada, njene kadrove i dokumentaciju.
U Crnoj Gori je izborima 30. avgusta 2020. godine došlo do smjene vlasti, ali ne i do značajne promjene u radu ANB. Na mjestu direktora Agencije umjesto Dejana Peruničića postavljen je Dejan Vukšić, pa umjesto njega, od maja ove godine, Boris Milić, ali kadrovi po dubini, uglavnom, ostali su oni koje je postavio režim Mila Đukanovića. U službi su ostali i operativci koje su ti kadrovi angažovali, ili naslijedili kao osvjedočeno odane Đukanovićevom režimu.
Zasigurno da u ANB rade i savjesni ljudi, profesionalci od integriteta. Ali, ne daju pečat radu Agencije oni. U javnosti, Agencija je danas prepoznatljiva po junacima sa Skaj aplikacije: kriminalcima na visokim funkcijama u njoj, kao i drugim njenim funcionerima, ali i operativcima, koji su i dalje odani detronizovanom ali neumrlom režimu Mila Đukanovića.
U Drugom svjetskom ratu Crna Gora je potpala pod interesnu zonu fašističke Italije. Ostalo je da se se priča da guverner okupirane Crne Gore general Alesandro Pircio Biroli nije mogao da postigne da primi sve špijune koji su mu nagrnuli.
Vaninstitucialno. Od 2017. godine Crna Gora je članica NATO. Osim za potrebe onih koji su na vlasti u Crnoj Gori, formalno ili ne, sada se špija i za NATO obavještajne strukture. Institucionalno.
