20 logora smrti za 20.000 Srba u Italiji i Albaniji
Ne smemo prepustiti zaboravu stradanje naših predaka!
Veliko stradanje srpske vojske zabeleženo je za vreme Drugog svetskog rata, a veliki broj njih preko 20. 000 hiljada odveden je u logore u Albaniji i Italiji. U krajnje neljudskim uslovima u oko 20 logora naši mučenici su prolazi kroz pravu golgotu.
Proces zarobljavanja i odvođenja pripadnika Kraljeve Jugoslovenske vojske u zarobljeničke logore trajao je gotovo sve vreme rata. U zarobljeničke logore odvođeni su i zarobljeni na grčkoj teritoriji, kao i oni koje su zarobile mađarska i italijanska fašistička armija. Svaki građanin koji je bio sposoban da rukuje naoružanjem mogao je biti smatran ratnim zarobljenikom, tako da su okupatorske vlasti bez ikakvih razloga mogle da uhapse i odvedu u zarobljeničke logore svakog odraslog muškarca. Prema nekim podacima u toku Aprilskog rata 1941. italijanske jedinice su zarobile 59.500 vojnika, podoficira i oficira Jugoslovenske vojske.
Prema dostupnoj dokumentaciji do sada je poznato nekoliko sabirnih logora: logor kod Sabirni logor kod Skadra osnovan je maja 1941. od nekoliko baraka i šatora sa zidanom zgradom u kojoj je bila smeštena komanda logora. U logoru je bilo oko 4000 zarobljenika raznih nacionalnosti. Loš smeštaj i ishrana, nehigijenski uslovi i nacionalne razlike podgrejavali su loše odnose među zarobljenicima koji su u dva navrata bezuspešno tražili od komande da se poprave životni uslovi u logoru.
Tokom maja i juna svi ratni zarobljenici hrvatske, bugarske, mađarske i nemački nacionalnosti pušteni su kući, a u logoru su ostali samo Srbi, i Srbi-Crnogorci i Slovenci, koji su u drugoj polovini jula kamionima prebačeni u logor Đeromin na jugu Albanije, blizu Burelija.
Logor „Di” kod Drača za Jugoslovene – ratne zarobljenike bio je jedan od najvećih na teritoriji Albanije. Organizovan je na golom brdu.
Zarobljenici koji su odvedeni u logore na tlu Italije kreće se između 7.450 zarobljenika koje su preuzeli Nemci. U knjizi Đurica Labović navodi da je u Italiji bilo 10.000 ratnih zarobljenika. Međutim postoje i podaci da je broj srpskih zarobljenika mnogo veći njih oko 20.000 hiljada.
Među većim brojem logora na tlu Italije treba izdvojiti logor i Bariju. Podignut je sredinom 1941, nedaleko od Barija, pored logora za ratne zarobljenike savezničkih zemalja. Više stotina ljudi zatvaranja je u malim drvenim barakama.
- Logor na severu Italije bio je Korte madore (Corte maggiore) u provinciji Pjaćenza (Piacenza), pokrajina Lombardija.
- Logor Garesio (Garessio), a ostali u logore Averso, Boljako (Bogliaco) i Vestone. logor Körte madore Vestone 20, Aversa 30, Boljako 20 i oko 80 iz logora Sulmona.
3. Logor Montemale (Campo di concetramento Montemale) u provinciji Kuneo
4. Logor Vestone (Campo di concetramento p.q. N-23 Vestone)
5. Logoru Kampo di Vila la Masa (Campo di Villa la Massa)
6. U logorima Seonara, Abama i drugim u provinciji Padovi bilo je pored 500 jugoslovenskih oficira, 500 podoficira i veći broj zarobljenika i vojnika Srba.
Logor Sulamana, u pratećim prostorijama hotela „Grande Al-bergo Miramonte” ograđene bodljikavom žicom i obezbeđene jakom vojničkom stražom, dovedeno je 500 oficira i 50 vojnika-zarobljenika.
U teškoj i neljudskim uslovima bili su oficiri i podoficiri Kraljevske jugoslovenske vojske koje su italijanske okupacione vlasti, februara 1942. godine, pohapsili na području Kolašina, Bijelog Polja, Prištine, Prizrena, Peći, Đakovice, Gnjilana, Gostivara, Tetova, Debra i drugih gradova. Njih oko 350 smešteni su pod šatore na malom ostrvu kod Napulja, bez tekuće vode, sa lošom ishranom, a spavali su na goloj zemlji.
Najveći logor za Srpske vojnike – ratne zarobljenike bio je Grumelino (Grumellino) u provinciji Bergamo u severnoj Italiji, u kome je bilo smešteno oko 3.000 ljudi. Bilo je i više manjih logora.
7. Kandeli (Candelli) kod Firenee, čiji je kapacitet bio do 100, ali je ponekad bilo smešteno i do 120 ljudi.
8. Miramonte u kome je bilo smešteno 150 vojnika – ratnih zarobljenika.
9.Salurno sa prostorom za smeštaj 130 ljudi.
10. Banjo di Luka (Bagno di Lucca) za 90 ljudi.
11. Kavacaro (Kavazaro) za 120 ljudi.
12. Bizig Hela (Bizig Hela) za150 ljudi. U oblasti Kijeti (Chieta) u logoru.
13. Lanćano (Lanciano) bilo je smešteno 100 zarobljenika. U jednom delu ovoga logora je organizovana bolnica u kojoj su se pored srpskih vojnika zarobljenika lečili i jugoslovenski logoraši-civili. U provinciji Fodi, ratni zarobljenici iz Jugoslavije bili su smešteni u logor.
14. Kampobaso 180 lica.
- Logor Vinkijaturo 120 zarobljenika i drugim logorima u kojima su povremeno smeštani i srpski logoraši.
U oblasti Napoli u logorima Averso i Trento koji su renovirani 13. maja 1941, pored 380 vojnika – ratnih zarobljenika bila su smeštena i tri ministra Kraljevine Jugoslavije, 122 oficira i podoficira Jugoslovenske vojske.
Na teritoriji provincije Kaljari nalazilo se vise logora u kojima je u posebnim delovima bilo smešteno 420 ratnih zarobljenika i 180 Srpskih logoraša.
16. U logoru Fosili di Kapri koji se nalazio na teritoriji provincije Modene bilo je smešteno 150 ratnih zarobljenika koji su tu ostali do kapitulacije Italije, kada je logor rasformiran, a zarobljenike preuzela nemačka uprava. Na teritoriji provincije Askoli Pićeno u logoru.
17. Servoljano (Servogliano) bilo je 280 ratnih zarobljenika iz raznih krajeva Jugoslavije. U Asti u odvojenim prostorijama sa jugoslovenskim ratnim zarobljenicima bili su smešteni i zarobljenici iz savezničkih država, koji u svojim izjavama navode da su srpski zarobljenici bili mučeni. U provinciji Areco,
18. U logoru Latorija, čiji je kapacitet do 400 ljudi, bilo je smešteno njih 250.
19. U logoru Garesijo u provinciji Kuneo, čiji je kapacitet bio 400 ljudi, u logoru se nalazilo 320 jugoslovenskih ratnih zarobljenika.
Na prostoru provincije Udine u tri manja logora bilo je zatočeno 20 logora. 299 zarobljenika. Na severu Italije u logoru Marnjano (Margniano), koji se u izvorima naziva radnim, nalazilo se oko 5.000 ratnih zarobljenika i logoraša civila. Komandant logora bio je italijanski kapetan, koji se sa dva podoficira i grupom vojnika starao da svi po smenama rade u obližnjem rudniku. Teški poslovi u rudničkim oknima, loša hrana i uticalo je na veliku smrtnost naših zarobljenika.
Ne smemo prepustiti zaboravu stradanje naših predaka!
Autor: Branko Dimović Dimeski
Korišćena literatura:
Mr ĐURO ĐURAŠKOVIĆ
Dr NIKOLA ŽIVKOVIĆ
JUGOSLOVENSKI ZATOČENICIU ITALIJI 1941-1945
Izvor: Srpska istorija
