PREPORUČUJEMO ZA ČITANJE: Hasan Rebac i Srbi islamske vere
O Anici Savić Rebac (1892-1953) znamo sve, o njenom mužu Hasanu (1890-1953) čije je prezime nosila veoma malo. Na nedavno postavljenoj Spomen ploči na zgradi u Carigradskoj 8 u Beogradu gde su živeli od 1947. do 1953. godine nema njegovog imena jer se neko nije setio ili nije pomislio da i on ima takav značaj.
Prazninu je pokušao da popuni Vladimir Maksimović priredivši nekoliko Rebčevih eseja o identitetu muslimana u Jugoslaviji. Interesantno je se od Repca ima što-šta naučiti, ali da u biografskim studijama, enciklopedijama i sličnim delima njegovo ime nije zastupljeno, osim u biografskom godišnjaku Ko je ko u Jugoslaviji (1928).
Intelektualna priča ovog para ovekovečena je u knjizi Rebeke Vest: „ Crno jagnje i sivi soko“- da bi vrhunac došao posle smrti Hasana u filozofskom činu samoubistva Anice zbog ljubavi prema njemu.
Hasan Rebca je rođen u bogatijoj mostarskoj hercegovačkoj porodici srpsko-muslimanskog opredeljenja. Studije je započeo na Filozofskom fakultetu u Beogradu, da bi ih posle prekida nastavio u Beču, a diplomirao u Parizu posle Prvog svetskog rata orijentalne jezike. Pripadao je pokretu mlađih snaga koje su se borile protiv austrougarske vlasti u Bosni i Hercegovini, bio je komita u balkanskim ratovima, posle atentata u Sarajevu kao mladobosanac izbegao je u Beograd, zatim je prešao u Albaniju i Prvi svetski rat proveo u srpskoj vojsci.
On je prirodno bio predodređen da bude tumač identiteta svih muslimana u novoj državi, njihovog odnosa prema modernitetu, emancipaciji, kulturi i nacionalnom pitanju. Zaposlen je između dva rata u Ministarstvu vera u zvanju inspektora a potom i načelnika čija je specijalizacija bila Islam u našoj državi.
Ono što danas imamo od njega je bilo potisnuto a to je bavljenje nacionalnim opredeljenjem bosanskih i hercegovačkih muslimana. S obzirom da je potekao iz Mostara, važnog centra kulture sa kraja devetnaestog veka i on se može pripisati u listu značajnih hercegovačkih ličnosti.
Hasan Rebac se opredelio za otkrivanje srpskog identiteta muslimana Bosne i Hercegovine, za šta je bio znalac što se može videti kroz grubo čitanje svih tih problema koji su postojali, koji se se vešto proizvodili naročito za vreme austrijske okupacije Bosne i Hercegovine. Značajno je i to što je otkrivao taj problem Beogradu, politici i kulturi Kraljevine Srbije, a potom i Jugoslavije.
Značaj borbe za Srbe islamske vere može i danas biti važan jer je deo našeg naroda veštački (metodama socijalnog inženjerigna) otrgnut radi drugih ciljeva. Sa sociloških polazišta legitimno je da deo naroda sebe ne prepoznaje u bošnjačkom iden-titetu nastalom 1993. godine i da ima pravo na svoje srpsko opredeljenje na osnovu svojih korena, jezika i društvenog nasleđa. Zato su važni tekstovi Hasana Rebca jer niko nije tako dubinski analizirao identitet muslimana kao on.
Izabarani eseji i članci. Izbor tekstova Vladimir Maksimović
