Prepodobni Sava Staraževski
Praznik Obretenja i prenosa moštiju Prepodobnog Save Staraževskog
Danas Ruska pravoslavna crkva proslavlja pomen obretenja i prenosa moštiju Prepodobnog Save Staraževskog (Savva Zvenigoródski; um. 3 decembra 1407. godine) svetitelja Ruske pravoslavne crkve, duhovnika ruskih vladara, zaštitnika carske porodice Romanov, osnivača velikog carskog Bogorodičinog-Roždestvenog manastira u Zvenigorodu, posvećenog prazniku Roždestva Presvete Bogorodice – manastira istorijskog državotvornog značaja za Rusku carevinu i za rusko pravoslavno monaštvo.
Prepodobni Sava je po nazivu manastira koji je osnovao dobio monaško prezime Staraževski, a nazvan je i Sava Zvenigorodski po gradu u kome je sagrađen manastir. Duhovni zaštitnik carske porodice i zaštitnik Moskve, duhovnik ruske carske porodice, iscjelitelj i grešnima pribježište, prepodobni Sava je bio učenik Sergija Radonješkog, duhovnika ruskog naroda, a kasnije duhovnik svom učitelju u starosti. Prepodobni Sava je bio duhovnik kneza Dmitrija Donskog i kneginje Evdokije (u monaštvu Efrosinije) i njihovog sina Jurija Zvenigorodskog.
Sveti Sava Staraževski je kanonizovan na crkvenom saboru 1547. godine. Datumi prazničnog pomena Svetog Save Staraževskog su 3. decembar julijanskog pravoslavnog kalendara, datum njegovog upokojenja; 19. januar (1. februar); – obretenje mošti 10. (23) avgust drugo obretenje mošti.
MISIJA MANASTIRA
Prepodobni Sava je kao duhovnik mladog vladara blagoslovio Kneza Jurija Dmitrijeviča Donskog 1395. godine u pohodu na Volšku Bugarsku, koji se završio pobjedom ruske vojske i kojim je spriječen napad hordi Tamerlana na ruske kneževine. Nakon što se obistinilo predviđanje monaha Save, koje je dao uoči pohoda, knez Jurij je stekao još više poštovanja prema monahu i dodijelio je monahu Savi zemljište u blizini Zvenigoroda za izgradnju manastira u kojem bi Sava bio iguman. Vidjevši dobro dejlo u izgradnji novog Božijeg manastira, Sava je napustio Trojičku lavru i osnovao manastir na gori Storože.
Izgradnja manastira je počela 1396. godine i završena 1405. godine. Na prostoru novog manastira sagrađeno je nekoliko crkvi, čije je slikarstvo povjereno tada nepoznatom Andreju Rubljovu. Uticaj Save na mladog umjetnika bio je veliki i blagotvoran da je, prema nekim istoričarima, upravo Sava Staraževski nadahnuo Rubljova da ikonopiše ikonu Svete Trojice. Zahvaljujući trudu Save Staraževskog Zvenigorodski manastir je postao mjesto hodočašća za sve pravoslavne hrišćane.
Prepodobni Sava Staraževski i Staraževski manastir su imali i imaju istorijski vjerski, otadžbinski i državotvorni značaj za Rusku carevinu i crkvu, ruski narod i pravoslavlje. Manastir je nazvan Staraževski manastir jer se nalazio «na storožah» („na storožah“ na ruskom znači stajati na straži) otačastva i pravoslavlja, u vremenu tatarsko-mongolske islamske invazije na dijelu ruskog otačastva. Sava Staraževski je iz Staraževskog manastira kao sa pravoslavne prestonice duhovno ohrabrivao pravoslavni narod i pravoslavno plemstvo u odbrani otačastva i u očuvanju pravoslavnog predanja.
Prepodobni Sava Staražovski je obnovitelj monaštva u Ruskoj carevini, kao osnivač velikog manastira koji je bio monaško i crkveno središte Istočne Rusije u vremenima kada su veliki dio Rusije i ruskog naroda bili pod islamskim igom. Manastir je imao duhovnu i državnu stratešku svrhu u vremenima okupacija Rusije, zbog čega je nazvan manastir koji stoji na straži – Staraževski manastir, nazvanog i Savinsko-Staraževski manastir (Sávvino-Storožévskiй monastы́rь).
Godine 1547. Sveti Sava Staraževski je kanonizovan na prvom Makarovskom saboru, kada je kanonizovan i Svti Aleksandar Nevski. Sledeće godine Car Ivan Vasiljevič Grozni i njegova žena carica Anastasija Romanov došli su da se pomole Svetitelju u Dom Presvete Bogorodice u Storožu (kako se tada zvao Savin manastir). Staraževski manastir je prvi dobio status carske lavre u ruskoj carevini. Poseban značaj manastiru dao je Car Aleksej Mihailovič Romanov. Posle javljanja Prepodobnog Save Caru Alekseju, godine 1652. 19. januara, po predlogu cara, otkrivene su mošti Prepodobnog Save. Tada je Savinsko-Staraževski manastir dobio status carske Lavre, prve u istoriji Ruskog carstva. Carska porodica Romanovih poštovala je Svetog Savu Staraževskog kao svog nebeskog zaštitnika – „molitvenika za Bogomizabrane Careve“.
Mnoga čudesa Božija su se dogodila u manastiru Save Staraževskog, od kojih su dva postala povjesno poznata i značajna za razvoj manastira i u misiji poštovanja Svetog Save Staraževskog. Prvo – spasavanje cara Alekseja Mihailoviča Romanova 1652. godine u lovu od zvijeri, kada se Prepodobni Sava pojavio ispred cara kada se car Aleksej u šumi našao u opasnosti od opasne zvijeri. Godine 1652. dogodilo se prvo obretenie mošti svetog igumena u Zvenigorodskom monastiru prema zapovijedi cara Alekseja Mihaйloviča Romanova. Drugo – u fransuskom vojnom napadu na Rusku carevinu 1812. godine, Prebodobni Sava se javio francuskom oficiru, posinku Napoleona Bonaparte, Eženu Bogarneu u vrijeme okupacije Moskve od francuske vojske. Zato vojni zapovjednik Bobgarne nije naredio rušenje Staraževske carske Lavre, koje mu je bilo od nadređenih naređeno, jer mu se Svetitelj javio i molio ga da ne ruši Svetinju. Ežen je preživio rat, kako mu je Sveti Sava prorekao. Posle rata, potomci francuskog oficira su se sprijateljili sa ruskom carskom porodicom, preselili se u Rusku carevinu i proveli život u Rusiji.
Savinsko-staroževski manastir je stradao od katoličkih križara i od komunista. U vrijeme sovjetskog režima, po ličnom Lenjinovom naređenju, manastir je zatvoren i prenamijenjen za druge potrebe, od skladišta do prostora za zabavu. Svete mošti Prepodobnog Save Staraževskog komunisti su oskrnavili i odnijeli iz manastira. Božijim čudom, sovjetski službenik kome je bilo naređeno da uništi mošti nije mogao uraditi takvo svetogrđe nego je pozvao službenika Istorijskog moskovskog muzeja, Mihaila Mihajloviča Uspenskog, kome je predao mošti prepodobnog Save. Njegovi naslednici su 1985. godine predali svete mošti moskovskom Danilevskom manastiru, a avgusta 1998. godine mošti su svečano prenesene u rodni manastir – u Sabornu crkvu rođenja Presvete Bogorodice Savino-Staraževskog manastira, gdje se čuvaju do danas. Savino-Staraževski manastir je predat Ruskoj pravoslavnoj crkvi 1995. godine i ponovo je oživjela pravoslavna služba u manastiru, došli su monasi i stalni parohijani, a 1998. godine je proslavljeno 600 godina postojanja manastira i svete mošti Prepodobnog Save su vraćene u svoj manastir.
Autor: Ognjen Vojvodić
