Frušgorske svetinje

Na Fruškoj Gori  se nalazi oko 40 crkvišta. A prema monografiji dr Olge Zirojević „Posedi Fruškogorskih manastira“, za vreme  ropstva pod Turcima, 32 manastira na Fruškoj Gori plaćala su porez Porti. Manastiri su tokom vekova pljačkani, spaljivani i rušeni, poneki iz temelja dizani. Početkom ovog veka, zahvaljujući velikim naporima vladike sremskog Vasilija, počela je intenzivnija obnova manastira, i sada u Sremu već postoje 24 aktivna manastira. A u njima se nalaze vekovima čuvane i sačuvane relikvije u vidu moštiju svetitelja i srpskih velikana, kao i vredne ikone.

+  +  +

Krajem 17. veka, prilikom velike seobe Srba pod Arsenijem Čarnojevićem, mošti cara Lazara, koje su počivale u manastiru Ravanica kod Ćuprije, prenete su u Sent Andreju u Ugarskoj. Nešto kasnije, mošti su pohranjene u Ravanici vrdničkoj na Fruškoj Gori, i tu su bile sve do aprila 1942. godine. Tada arhimandrit manastira Vrdnik Longin Tomić (od 1951. vladika zahumsko-hercegovački i od 1955. vladika zvorničko-tuzlanski) obaveštava profesora Bogoslovije i prvog upravnika Muzeja SPC dr Radoslava Grujića* o divljanju ustaša po Fruškogorskim manastirima. Zahvaljujući profesorovom poznanstvu sa majorom Albrehtom fon Rajsvicom, uz zaštitu nemačkih vojnika, mošti Svetog cara Lazara prenete su iz tadašnje NDH  u Sabornu crkvu u Beogradu, zajedno sa oskrnavljenim moštima cara Uroša V iz manastira u Jasku i  despota Stefana Štiljanovića iz manastira u Šišatovcu.

Sada se mošti cara Lazara od 1989. godine (posle skoro tri veka), ponovo nalaze u manastiru Ravanica kod Ćuprije. A u Vrdniku, u Vrdničkoj – Sremskoj Ravanici nalazi se deo moštiju (deo ključne kosti) svetitelja.

Mošti Svetog cara Uroša V, sina Dušana Silnog,  vraćene su  posle rata u manastir Svete Trojice u selu Jazak, nedaleko od Vrdnika. U Sabornoj crkvi u Beogradu sada se nalaze čestice moštiju cara Uroša, deo moštiju cara Lazara, kao i mošti poslednjeg srpskog despota Stefana Štiljanovića, (1498 – 1543), iz bratstva Paštrovića.

Ostaci spaljenih moštiju mati Angeline, kao i arhiepiskopa Maksima (1417– †1516), pre zamonašenja despota Đorđa Brankovića) i ostalih  iz porodice sremskih Brankovića, sakupljeni posle turskog razaranja manastira 1716. godine, čuvani, sačuvani i posle ustaškog pljačkanja u proleće 1942. godine, nalaze se u mauzoleju sremskih Brankovića, u manastiru Krušedol u istoimenom mestu.

U manastiru Novo Hopovo iz 15. veka, zahvaljujući arhiepiskopu Maksimu (despotu Đorđu Brankoviću u svetovnom životu), od 1504. godine nalaze se delimično spaljene mošti poznatog hrišćanskog sveca, prvog zaštitnika grada Venecije (do 828. god.), Svetog Teodora Tirona (mladog regruta). Sveti mučenik Teodor Tiron spaljen je 306. god. u gradu Amasija (današnja Turska), jer nije hteo da se odrekne vere u živog Boga, Isusa Hrista.

*  *  *

*Komunistička vlast nije oprostila saradnju dr Radoslava Grujića sa okupatorom radi spasavanja života hiljada srpskih izbeglica iz NDH, kao i spasavanja srpskog kulturnog blaga. Greh mu je bio i što je prikupljao podatke o zločinima nad Srbima, o opljačkanom crkvenom kulturnom blagu i o sramnoj ulozi rimokatoličke crkve za vreme rata. Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača proglasila ga je za zločinca koji je radio na fašiziranju srpskog naroda. Lišen je srpske nacionalne časti i uklonjen sa Univerziteta. Pošto je tek 2014 rehabilitovan nije mnogo spominjan ni na otvaranju Muzeja SPC 2013. godine).

Priredio: Slobodan Bojković